Ετέχθη ημίν σήμερον σωτήρ

Χριστούγεννα! Ο Θεός στη γη. Ο δρόμος που οδηγεί τον Θεό από τον ουρανό στη γη και τον άνθρωπο από...

  Ενας κόσμος Χριστούγεννα!

Μήπως η λέξη Χριστούγεννα σας φέρνει στο μαυαλό...

  Santa Claus ή Αγιος Βασίλειος;

Ένα οδοιπορικό στις δοξασίες και στις παραδόσεις των Ελλήνων και άλλων λαών για τη ζωή και τη μορφή του αγίου της Πρωτοχρονιάς και για το πραγματικό νόημα των δώρων του.

  Μμ... Μυρίζει Χριστούγεννα!

Με συνταγές από Αγγλία, Γερμανία, και Κωνσταντινούπολη, ετοιμάστε φέτος ένα τραπέζι πιο...διεθνές!

  Ω! έλατο... Ω! έλατο...!

Χριστούγεννα χωρίς αυτό γίνονται; Δεν γίνονται! Η εικόνα του στολισμένου χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις ημέρες των γιορτών. Αραγε...από πότε;

  Μeταllαγμενa

Πολύς λόγος γίνεται σήμερα για τα μεταλλαγμένα ή γενετικά τροποποιημένα προϊόντα. Υπάρχει όντως κίνδυνος … στο πιάτο μας;

  Σαν σήμερα

Κάποιο Νοέμβριο σαν φέτος...
Ας φρεσκάρουμε τη μνήμη μας,, (ή ας μάθουμε) τι συνέβη ένα Νοέμβριο που πέρασε.

  Η σελίδα της ψυχαγωγίας

Ανέκδοτα,αινίγματα,σπαζοκεφαλιές

  Γνωρίζετε ότι...

Στη Νότια Αφρική γιορτάζουν τα Χριστούγεννα...

  Για να σερφάρετε στο Internet

Ο Αγιος Βασίλης έρχεται, στον υ..., στον υπολογιστή σου...

  Στιγμές...

...απο το σχολείο μας...

Ένα οδοιπορικό στις δοξασίες και στις παραδόσεις των Ελλήνων και άλλων λαών για τη ζωή και τη μορφή του αγίου της Πρωτοχρονιάς και για το πραγματικό νόημα των δώρων του.

Καθώς ένας ακόμη χρόνος πλησιάζει στο τέλος του, οι πόλεις μας ήδη "έβαλαν τα καλά τους". Η καθημερινότητά μας "στολίστηκε" με πολύχρωμα λαμπιόνια, χριστουγεννιάτικα δέντρα, αστέρια, Αϊ-Βασίληδες και αποφάσισε για μία ακόμη φορά να ξεχάσει, να κρύψει, να αγνοήσει έστω για λίγο την ασχήμια της. Η γιορτινή ατμόσφαιρα είναι ήδη διάχυτη παντού και καθώς επιβάλλει το κλίμα των ημερών και η αναμονή μιας νέας αρχής που ίσως φέρει ο καινούργιος χρόνος οι ελπίδες παραμερίζουν τη γλυκιά μελαγχολία των μεγάλων, γιατί η χαρά των παιδιών έτσι κι αλλιώς περισσεύει. Αφού, για κάποια τουλάχιστον απ' αυτά, ο Άγιος Βασίλης θα 'ρθει και πάλι φέτος φορτωμένος δώρα και εκείνα θα τρέξουν πάλι στους δρόμους να του τραγουδήσουν τα κάλαντα.

Πόσοι ωστόσο γνωρίζουμε ότι ο Άγιος Βασίλης που καλαντίζουν τα παιδιά στην Ελλάδα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς σε τίποτε δεν μοιάζει με τον Αϊ-Βασίλη που ξέρουμε με τα κόκκινα ρούχα και τα κάτασπρα γένια;

Το χθες και το σήμερα

Η ανταλλαγή δώρων την Πρωτοχρονιά, ένα έθιμο που ξεκίνησε πολλούς αιώνες πριν και άρχισε να γιορτάζεται από το 200 μ.Χ., χρειάστηκε ίσως επίσημα κάποιον που θα προσωποποιούσε τη γιορτή. Σε πολλά μέρη της γης οι τρεις Μάγοι με τα δώρα, το νεογέννητο Βρέφος και άλλα πρόσωπα από την εκκλησιαστική και τη λαϊκή παράδοση συνδυάστηκαν με το έθιμο αυτό. Ωστόσο ο ασπρομάλλης παππούς με τη μακριά άσπρη γενειάδα και την κόκκινη μεγαλόπρεπη φορεσιά έχει γίνει ο "πρωταγωνιστής" του εθίμου. Ήδη φιγουράρει σε βιτρίνες, πότε πάνω στο έλκηθρό του, πότε χτυπώντας ένα καμπανάκι, πότε "κοιτώντας" μας με χαμόγελο. Πολλές φορές μάλιστα "ζωντανεύει" στις οθόνες της τηλεόρασης, στους δρόμους, στα μαγαζιά. Έτσι έχει ταυτισθεί με τον ερχομό του καινούργιου χρόνου όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου. Εμείς τον ονομάζουμε Άγιο Βασίλη, αλλού Pere Noel και αλλού Saint Nicholas. Η πιο διαδεδομένη ωστόσο ονομασία του είναι Santa Claus.

Αναζητώντας τις ιστορικές ρίζες του Santa Claus ανακαλύψαμε πολλές διαφορετικές δοξασίες που συνθέτουν έναν θρύλο. Μια πρώτη εκδοχή αναφέρει τον Santa Claus ως τον Επίσκοπο Νικόλαο της Σμύρνης, ο οποίος έζησε τον 4ο αι. μ.Χ., ήταν πλούσιος και φιλάνθρωπος και αγαπούσε πολύ τα παιδιά. Για να προσφέρει λοιπόν χαρά κυρίως στα φτωχά παιδιά συνήθιζε να πετάει δώρα μέσα από τα παράθυρά τους. Θεωρείται δε ότι προς τιμήν του χτίστηκε και η παλαιότερη ορθόδοξη εκκλησία της Ρωσίας. Στην Αγγλία πάλι αποκαλούσαν τον Saint Nicholas πατέρα των Χριστουγέννων, ενώ στην Αμερική έγινε γνωστός από ολλανδούς μετανάστες και από εκεί άρχισε να παίρνει και την ονομασία Santa Claus. Λέγεται δε ότι από τη Βόρεια Αμερική επίσης, μέσα από ζωγραφιές και ποιήματα, ξεκίνησε η γνωστή σε όλο τον κόσμο απεικόνισή του: ο ευτραφής καλοκάγαθος παππούς με τη μεγαλόπρεπη κόκκινη φορεσιά. Τρία χρόνια πριν από το μεγάλο οικονομικό κραχ, τα Χριστούγεννα του 1926, η Coca-Cola γέμισε τους δρόμους της Νέας Υόρκης με ανθρώπους ντυμένους με κόκκινη στολή που έφεραν το όνομα ενός αγίου που πήραν από τους ιταλούς μετανάστες, του Σάντα Κλάους. Καλούσαν μάλιστα όλους τους Αμερικανούς να δοκιμάσουν το νέο προϊόν. Η στολή του αγίου ήταν δανεική από τους κόκκινους νάνους της σκανδιναβικής μυθολογίας - συμβολίζουν τη ζωή και το αίμα - που διατηρούν ζωντανές τις ρίζες των παγωμένων δέντρων και αναμένουν την έλευση της άνοιξης. Έτσι λοιπόν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι καλούν σήμερα εκατομμύρια παιδιά σε όλον τον κόσμο να στείλουν επιστολές στον μικρασιάτη άγιο ο οποίος κατοικοεδρεύει κάπου στη Λαπωνία. Για πολλά παιδιά λοιπόν στον κόσμο είναι αυτός που πάνω στο έλκηθρό του, που το τραβούν οκτώ ελάφια, κάθε χρόνο την παραμονή των Χριστουγέννων μοιράζει δώρα μπαίνοντας στα σπίτια από τις καμινάδες των τζακιών. Έτσι με το πέρασμα του χρόνου τα έθιμα και οι δοξασίες από τα διάφορα μέρη του βόρειου κυρίως ημισφαιρίου ήλθαν όλα μαζί και δημιούργησαν τον Santa Claus όλου σχεδόν του κόσμου. Ωστόσο τα παιδιά απορούσαν: Πού ζει τις υπόλοιπες μέρες, πού ετοιμάζει τα δώρα μας; Έτσι ήρθε και μια πρώτη εκδοχή ότι ο Santa Claus ζούσε στον Βόρειο Πόλο μέσα σ' ένα τεράστιο εργαστήρι παιχνιδιών μαζί με τους βοηθούς του, τα ξωτικά... Και τα ελάφια του πού βόσκουν;συνέχισαν να απορούν τα παιδιά, αφού στο Βόρειο Πόλο δεν υπάρχουν βοσκότοποι; Έτσι ο μύθος, γύρω στα 1925, τροποποιήθηκε δίνοντας... στέγη για τον Santa Claus στη Λαπωνία της Φινλανδίας παρ' όλο που η ανταλλαγή δώρων την Πρωτοχρονιά έγινε εκεί έθιμο πολύ αργότερα, γύρω στα 1800 - αρχές του 1900. Ετσι το ταχυδρομείο του Santa Claus φθάνει στη Φινλανδία: από το 1950 έχει απαντήσει στα γράμματα τεσσάρων εκατομμυρίων παιδιών, ενώ από φέτος η "κατοικία" του θα είναι ένα τεράστιο πάρκο που δημιουργήθηκε ειδικά για αυτόν και τους επισκέπτες του, κοντά στο Ροβανιέμι της Φινλανδίας, το SantaPark. Δύο χιλιόμετρα από το πάρκο βρίσκεται το κεντρικό ταχυδρομείο του Santa Claus για να δέχεται τα γράμματα των παιδιών πριν από το τέλος Νοεμβρίου κάθε χρόνου. Για εφέτος έφθασαν πάνω από 700.000 γράμματα από 158 χώρες.

Η Ορθόδοξη Παράδοση

Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία, βαστάει πένα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι...

Τα ελληνικά κάλαντα που ακούμε σήμερα μας μιλούν επιγραμματικά για τον "δικό" μας Αγιο Βασίλη. Ωστόσο ως τώρα κανένας σχεδιαστής ή ζωγράφος δεν μας έδωσε μια μελετημένη σύνθεση της μορφής του που θα μπορούσε να γίνει σύμβολο της ελληνικής Πρωτοχρονιάς. Έτσι, στη συνείδηση μικρών και μεγάλων πολλές φορές υπάρχει όχι η μορφή του Αϊ-Βασίλη που γιορτάζουμε χρόνια τώρα αλλά η εικόνα του Santa Claus, που όμως καμία σχέση δεν έχει με τον Άγιο Βασίλειο που γιορτάζουμε κάθε πρώτη του χρόνου. Όπως λοιπόν αναφέρει η εκκλησιαστική ιστορία, ο Άγιος Βασίλειος, που από πολύ παλιά γιορτάζουν οι Έλληνες την Πρωτοχρονιά, ήταν Ιεράρχης στην Καισαρεία της Καππαδοκίας. Ήταν ασκητικός, ολιγαρκής και ήλθε πολλές φορές σε σύγκρουση με την κρατική εξουσία για να υπερασπισθεί τον χριστιανισμό. Παρ' ότιέζησε μόλις ως τα 49 του χρόνια, είχε αξιοθαύμαστη κοινωνική προσφορά. Η μνήμη του Αγίου Βασιλείου συνέπεσε να συνεορτάζεται την πρώτη ημέρα του ημερολογιακού έτους όταν καθιερώθηκε ως πρωτοχρονιά η 1η Ιανουαρίου. Το γεγονός δεν φαίνεται να είναι τυχαίο αφού ο Μέγας Βασίλειος κατ' εξοχήν διατύπωσε τη θεολογία του χρόνου διακρίνοντας με σαφήνεια τον γραμμικό χρόνο, δηλαδή τον κτιστό χρόνο που έχει αρχή και τέλος και μετρά όλη τη Δημιουργία, σε αντιδιαστολή με τον άχρονο και αχώρητο Θεό.

Ο Μητροπολίτης Καππαδοκίας ήταν ο προστάτης των πτωχών και αδυνάτων. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, κάποτε απαιτήθηκε η καταβολή πρόσθετων φόρων και οι κάτοικοι προσέφεραν ακόμη και τα χρυσαφικά τους μη έχοντας τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις. Ο Μέγας Βασίλειος όμως κατάφερε να πείσει τον αυτοκράτορα να επιστρέψει τους φόρους και επειδή δεν γνώριζε ποιος έδωσε τι και σε ποιους ανήκαν τα κοσμήματα, διέταξε τις γυναίκες να ψήσουν πίτες μέσα στις οποίες τοποθέτησε τα χρήματα και τα κοσμήματα και τα έδωσε στους φτωχούς. Από εκείνες τις πίτες προέρχονται οι σημερινές βασιλόπιτες.

Αλλά η παράδοση περιλαμβάνει και μία ακόμη εκδοχή. Σύμφωνα με αυτήν, ο Μέγας Βασίλειος κάνοντας περίπατο στους δρόμους αντίκρισε τους εχθρούς έτοιμους να εισβάλουν στην Πόλη. Τότε γύρισε στο ναό, όπου με ένα φλογερό κήρυγμά του κάλεσε τους πιστούς να προσφέρουν την περιουσία τους για την άμυνα της χώρας. Ποιος θα έχει λαιμό για να φορέσει περιδέραιο, χέρι για να βάζει βραχιόλια και δάχτυλα για τα δαχτυλίδια του; ρώτησε τους πιστούς, οι οποίοι προσέφεραν ό,τι μπορούσαν. Λίγες ώρες αργότερα η πολιορκία έληξε και τότε ο μητροπολίτης διέταξε τις γυναίκες να κάνουν τις γνωστές πίτες, τις οποίες γέμισε με χρυσαφικά και έδωσε στους φτωχούς.

Και ο άγιος Νικόλαος;

Τι σχέση έχει ο Άγιος Νικόλαος Επίσκοπος Μύρων με τον Σάντα Κλάους;

Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε στα Πάταρα, μια μικρή πόλη της Λυκίας. Χειροτονήθηκε διάκονος, ιερέας και εξελέγη επίσκοπος μιας ιστορικής παραλιακής πόλης της Μικράς Ασίας, των Μύρων. Εζησε στα μέσα του 4ου αιώνα, την ίδια περίοδο δηλαδή που ο Μέγας Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη. Λαοπρόβλητος και εξαιρετικά αγαπητός στους κατοίκους της περιοχής που ποίμαινε, έγινε γνωστός χάρη στα πολλά θαύματα που έκανε, ορισμένα εκ των οποίων διασώθηκαν από την προφορική παράδοση στο πέρασμα των αιώνων.

Τα δώρα και τα θαύματα

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Επίσκοπος Μύρων περνούσε έξω από ένα σπίτι και εκεί, έχοντας το χάρισμα και τη διορατικότητα, αντελήφθη το δράμα που παιζόταν. Αφού είχε κατασπαταλήσει τη μεγάλη οικογενειακή περιουσία ο πλούσιος πατέρας σκεφτόταν να εκπορνεύσει τις τρεις κόρες του, στον πρώτο όροφο, όπου βρισκόταν ο ανδρώνας. Εκείνες κοιμούνταν στον δεύτερο όροφο, όπου ήταν ο γυναικωνίτης. Ο Νικόλαος άκουσε τις σκέψεις αυτές, έσπρωξε και γκρέμισε τον τοίχο του σπιτιού, το οποίο γέμισε με χρήματα που προέρχονταν από την εκκλησία. Ο άγιος χρειάστηκε να επέμβει τρεις φορές για να διασώσει και τις τρεις κόρες και πάντα γκρέμιζε τον τοίχο.Από αυτό το γκρέμισμα του τοίχου προέρχεται η σημερινή είσοδος του αγίου στα σπίτια δια της καμινάδας. Εκείνα τα χρήματα που προσέφερε ο Νικόλαος είναι τα δώρα που δίνονται σήμερα στα παιδιά.

Ο Άγιος Νικόλαος είναι γνωστός σε όλους τους ορθοδόξους ως ο Άγιος των Ναυτικών. Τα Μύρα είναι παραλιακή πόλη. Οι θαλασσοταραχές συνιστούν σοβαρές απειλές για τους καπετάνιους και τους ναύτες των εμπορικών και των στρατιωτικών πλοίων. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν αυτοί ζητούσαν τη βοήθεια του Θεού εμφανιζόταν η μορφή του Επισκόπου Μύρων, ο οποίος και τους διέσωζε ηρεμώντας την ταραγμένη θάλασσα. Στη συνέχεια όλα τα πληρώματα προσπαθούσαν να επισκεφθούν τα Μύρα. Εκεί αναζητούσαν τον επίσκοπο και τον γέμιζαν δώρα και χρήματα ευχαριστώντας τον για την πολύτιμη βοήθεια. Ο ίδιος δεν δεχόταν τις προσφορές τους αφού, όπως τόνιζε, την ώρα που εκείνοι δήλωναν ότι τον είδαν στη θάλασσα αυτός βρισκόταν στον ναό. Μάλιστα καλούσε και ανθρώπους να επιβεβαιώσουν με τη μαρτυρία τους τα λεγόμενά του. Μετά την κοίμησή του οι ναυτικοί περνούσαν από τα Μύρα και προσκυνούσαν το σκήνωμά του, το οποίο μετέφεραν το 1087 πλούσιοι ιταλοί έμποροι στο Μπάρι της Ιταλίας, όπου φυλάσσεται ως σήμερα στον ναό που είναι χτισμένος στη μνήμη του. Ιταλοί και έλληνες ναυτικοί μετέφεραν τη φήμη του σε όλον τον κόσμο και έδωσαν σε πολλά καράβια τους το όνομά του.

Έτσι λοιπόν δυο αγαπητοί στους ανθρώπους άγιοι δημιούργησαν τη χριστουγεννιάτικη ιστορία του Άγιου Βασίλη ή του Santa Claus ή του Άγιου Νικολάου. Όπως κι αν το προτιμάτε, το σίγουρο είναι ότι τα Χριστούγεννα είναι για όλους τους ανθρώπους μοναδικά!

...του φιλόλογου
Σπύρου Καλούδη